Wielu podróżników w trakcie swojej podróży spotyka się z różnymi problemami zdrowotnymi, które całkowicie lub częściowo wpływają na zmianę planu podróży i odbierają radość czerpaną z wyjazdu. Większości zagrożeń zdrowotnych możesz jednak zapobiec, jeśli odpowiednio przygotujesz się do podróży oraz będziesz przestrzegać kilku sztandarowych zasad w trakcie jej trwania. W tym artykule podpowiemy Ci jak zadbać o swoje zdrowie w podróży. Wszelkie informacje, które tutaj znajdziesz pochodzą z naszego własnego doświadczenia i nie są informacją medyczną.
Ten tekst jest jednym z serii artykułów jak zorganizować wymarzoną podróż w dowolne miejsce na świecie.
- Jak znaleźć tani bilet lotniczy?
- Kiedy i gdzie jechać, aby cieszyć się dobrą pogodą?
- W jaki sposób zarezerwować tani lub darmowy nocleg?
- Czy zawsze wymagana jest wiza?
- Ubezpieczenie w podróży – czy to jest potrzebne?
- Skąd czerpać informacje o danym kraju i jego atrakcjach turystycznych?
- Jak zadbać o swoje zdrowie przed i podczas podróży?
- Z plecakiem czy z walizką? Jak praktycznie się spakować?
- Transport lokalny, czyli jak poruszać się po kraju.
- Jedzenie w podróży. Gdzie jeść, żeby się nie otruć!
- Pieniądze w podróży. Praktyczne porady.
- Aplikacje mobilne przydatne w podroży.
Spis treści
Jak zadbać o swoje zdrowie w podróży?
#Wizyta u lekarza medycyny podróży
Na kilka tygodni przed każdą zaplanowaną podróżą, szczególnie tą w rejony tropikalne, powinieneś udać się do specjalisty zajmującego się medycyną tropikalną. Dostępnych jest wiele placówek medycznych, poradni oraz gabinetów lekarskich, które świadczą usługi z zakresu medycyny podróży. O poradę możesz również zapytać w Uniwersyteckim Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni, które bardzo często organizuje tzw. ” Białe Soboty”, na których możesz porozmawiać z lekarzami medycyny podróży.
Bardzo ważną sprawą jest odpowiednie przygotowanie się do takiej wizyty lekarskiej. Przede wszystkim musisz potrafić odpowiedzieć na kilka podstawowych pytań, które zada Ci lekarz, tj.:
- kiedy planujesz wyjazd
- jaki jest plan Twojej podróży (kraj, region świata do którego się wybieracie)
- jak długo będzie trwała Twoja podróż
- czy wyjazd będzie miał charakter biernego wypoczynku czy masz w planach coś bardziej aktywnego bądź ekstremalnego
Osobiście uważamy, że szczegółową wiedzę na temat szczepień, zapobieganiu malarii czy doboru leków do apteczki zdecydowanie lepiej zaczerpnąć od specjalistów służby zdrowia, niż od pseudospecjalistów z licznych forów internetowych.
#Szczepienia dla podróżnych
Szczepienia to dość sporny temat. Oczywiście my ze swojej strony nikogo do nich zmuszać nie będziemy. Przyznajemy, że przed wyjazdem w tropiki wolimi się jednak zaszczepić. Wyznajemy bowiem zasadę, że lepiej się wcześniej odpowiednio zabezpieczyć, niż później żałować. Tym bardziej, że niektóre ze szczepień wykonuje się raz na całe życie, a inne mogą się przydać również w Polsce, np. szczepienie przeciwko WZW.
Szczepienia dla podróżnych ogólnie można podzielić na:
- Szczepienia zalecane (nieobowiązkowe) – szczepieniami zalecanymi w większości krajów świata są szczepienia przeciwko: błonicy, tężcowi, polio, durowi brzusznemu, WZW typu A, WZW typu B oraz wściekliźnie, japońskiemu zapaleniu mózgu czy kleszczowemu zapaleniu mózgu. O tym, które z nich przyjąć zadecyduje lekarz medycyny podróży po zapoznaniu się z Twoimi podróżniczymi planami i miejscem, do którego się wybierasz.
- Szczepienia obowiązkowe tj. takie bez których potwierdzenia nie wpuszczą Cię do danego kraju. Do szczepień obowiązkowych zaliczana się m.in szczepienia przeciwko żółtej gorączce (żółta febra) w przypadku wyjazdu do niektórych krajów Afryki i Ameryki Południowej.
Pamiętaj o tym, że szczepienia musisz wykonać na kilka tygodni przed planowaną podróżą, po to aby mieć czas na przyjęcie wszystkich niezbędnych dawek! Po szczepieniu koniecznie poproś o jego potwierdzenie w specjalnej międzynarodowej, żółtej książeczce zdrowia. Jej posiadanie jest warunkiem wjazdu do niektórych krajów!
Gdzie wykonać szczepienia dla podróżnych?
W Polsce możesz się zaszczepić w Poradniach Medycyny Tropikalnej zlokalizowanych przy Wojewódzkich Stacjach Sanitarno-Epidemiologicznych, w prywatnych placówkach medycznych (np.grupa LUXMED) czy w Instytucie Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni. Osobiście korzystamy z Ośrodka Medycyny Podróży i Szczepień Profilaktycznych Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie przy ul. Kopernika. W ośrodku można skorzystać z konsultacji lekarzy specjalistów w zakresie zagrożeń związanych z podróżami w poszczególne regiony świata, kwalifikacji do szczepień obowiązkowych i zalecanych w krajach tropikalnych wraz z wpisem do Międzynarodowego Świadectwa Szczepień, porad związanych z profilaktyką malarii i pomocy w wyposażeniu apteczki podróżnej.
Adresy placówek medycyny podróży oraz informacje o tym gdzie się zaszczepić znajdziesz na stronach:
- Szczepienia dla podróżujących
- Głównego Inspektoratu Sanitarnego
- The International Society of Travel Medicine – placówki na świecie
Ile kosztują szczepienia dla podróżnych?
Nie będziemy ukrywać, że szczepienia nie należą do najtańszych. Jednak gro z nich wykonuje się raz na kilka – kilkanaście lat. Przykładowe ceny szczepień dla podróżnych w 2020 r. przedstawiały się następująco:
- tężec+błonica+krztusiec+polio – 110 zł
- dur brzuszny – 190 zł
- cholera – 120 zł
- japońskie zapalenie mózgu – 350 zł
- wścieklizna -140 zł
- żółta gorączka – 180 zł
- WZW A i B – 200 zł
Pamiętaj, że niektóre szczepienia jak np. na WZW A i B czy wściekliznę wykonuje się seriami!
#Malaria – profilaktyka malarii
Pewnie wielokrotnie słyszałeś, że jadąc w tropiki musisz zaszczepić się przeciwko malarii. Nie słuchaj tych bredni, bowiem na chwilę obecną NIE MA SZCZEPIONKI PRZECIWKO MALARII. Być może właśnie teraz jacyś naukowcy nad nią pracują, ale na pewno do tej pory nie została jeszcze nigdzie zarejestrowana. No i oczywiście nie w każdych „tropikach” istnieje zagrożenie malarią. Lekarz medycyny podróży po zapoznaniu się z Twoim planem wyprawy na pewno poinformuje Cię o tym, czy istnieje konieczność stosowania profilaktyki przeciwmalarycznej.
Na chwilę obecną przeciwko malarii możesz zabezpieczać się (niestety nie w 100%) jedynie lekami (np. tabletki Malarone tylko na receptę!) oraz uniemożliwiając komarom dostępu do swego ciała poprzez stosowanie różnego rodzaju repelentów (z zawartością 30-50% DEET – N,N-diethyl-meta-toluamidemoskitery), spania pod moskitierą, czy unikania przebywania na powietrzu w porze największej aktywności komarów (wieczór).
#Apteczka podróżnika – co do niej spakować?
Zawartość Twojej apteczki na pewno powinna być dostosowana do Twoich indywidualnych potrzeb, wymagań zdrowotnych i potencjalnych zagrożeń występujących w miejscu do którego podróżujesz.
W dobrze zaopatrzonej apteczce podróżnej powinny się znaleźć:
- leki używane przez Ciebie na co dzień/antykoncepcja
- leki przeciwbólowe/przeciwgorączkowe/przeciwzapalne (np. Ibuprom, aspiryna itp.)
- antybiotyk o szerokim spektrum działania
- leki przeciwbiegunkowe (np. Nifuroksazyd, Biseptol)
- elektrolity w saszetce w przypadku wymiotów/biegunki
- leki przeciwmalaryczne (jeśli jedziesz tam gdzie istnieje zagrożenie malarią)
- leki przeciwalergiczne (tabletki lub maść)
- tabletki na chorobę lokomocyjną
- krople do uszu/oczu
- woda utleniona w sprayu
- plastry z opatrunkiem/bandaż
- środek dezynfekujący do rąk (na rynku jest ich obecnie mnóstwo np. w postaci żelu rozcieranego na dłoniach)
- repelenty przeciw owadom
- kremy w wysokim filtrem UVA/UVB ( filtr 30-50 najlepiej wodoodporny)
- wilgotne chusteczki odświeżające (najlepsze te dla niemowląt)
- okulary przeciwsłoneczne najlepiej z polaryzacją
- okrycie głowy (kapelusz, czapka) chroniące przed słońcem
- międzynarodowa żółta książeczka szczepień !!!
Wśród backpakerów popularne jest kupowanie leków na rynku lokalnym w państwie, po którym w danym momencie podróżują. Panuje bowiem przekonanie, że lokalne leki lepiej zwalczą np. zatrucie pokarmowe/biegunkę czy przeziębienie niż leki przywiezione z Polski, bo tamtejsze leki ukierunkowane są na tzw. lokalną florę bakteryjną. W niektórych krajach antybiotyki są dostępne bez recepty i wcześniejszej konsultacji lekarskiej. Mimo wszystko przestrzegamy Cię przed takimi praktykami, bo podobno w wielu takich preparatach leczniczych występuje znikomy udział substancji czynnych, a przez to ich wartość lecznicza jest niewielka bądź żadna. Poza tym takie leki (szczególnie antybiotyki) bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem zamiast pomóc mogą dodatkowo zaszkodzić! Przed przyjęciem jakiegokolwiek leku bezwzględnie przeczytaj ulotkę i zapoznaj się z przeciwwskazaniami do jego stosowania oraz interakcjami.
#Jet lag czyli zespół nagłej zmiany strefy czasowej
Wybierając się w podróż na drugi kraniec świata, oprócz ekscytujących przygód czekać będzie na Ciebie… jet lag! A cóż to takiego? To tzw. choroba odrzutowcowa czy też zespół nagłej zmiany strefy czasowej objawiający się licznymi dolegliwościami takimi jak: zmęczeniem, bezsennością, zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, bólami głowy i złym samopoczuciem.
Zaburzenia snu i aktywności są znacznie poważniejsze w przypadku podróży z zachodu na wschód – bo trudniej jest przyspieszyć dzienny rytm naszego organizmu, niż go spowolnić. Podstawową przyczyną jet lag są zaburzenia homeostazy w organizmie. Zaburzone jest wydzielanie hormonów (melatoniny i kortyzolu) związanych z naszym cyklem dobowym.
Jak radzić sobie z jet lag?
Niestety nie mamy jednego skutecznego sposobu na zwalczenie jet laga. I chyba nikt go nie ma :-( W trakcie lotu na pewno unikaj alkoholu, mocnej kawy, za to pij dużo wody i ruszaj się! Po przylocie my próbujemy od razu przestawić się na nową strefę czasową, choć ponoć lepiej jest działać według czasu swojej strefy. Niektórzy próbują jaskrawego światła, farmaceutyków (melatonina), kawy czy drzemki. Niestety jet lag potrzebuje czasu!
#Biegunka podróżnych
Biegunka podróżnych to jeden najczęstszych problemów zdrowotnych jaki spotyka turystów w tropikach. Najczęściej wywołują je drobnoustroje z rodzaju: Escherichia coli, Salmonella, Shigella, Campylobacter czy Yersinia. Znajdują się one na nieumytych owocach i warzywach, niedogotowanych skorupiakach oraz pokarmach sprzedawanych przez ulicznych handlarzy. Przyczyną biegunki podróżnych jak również duru brzusznego, WZW typu A czy cholery może być skażona woda bądź żywność, niehigieniczne warunki przechowywania żywności, a do tego wysoka temperatura i wilgotność w krajach tropikalnych
Aby uniknąć zatrucia zawsze stosuj się do poniższych zasad:
- nie pij „kranówki”
- często myj/odkażaj ręce
- pij wyłącznie wodę butelkowaną fabrycznie zakorkowaną, bądź napoje w puszkach
- nie zamawiaj napojów z lodem, bądź upewnij się, że lód do napojów został przygotowany z wody zdatnej do picia
- owoce i warzywa jedz tylko po uprzednim umyciu ich wodą zdatną do picia (butelkowaną)
- jedz tam, gdzie widzisz wielu lokalnych mieszkańców, nawet jeśli na pierwszy rzut oka restauracja/bar/budka nie wygląda zbyt atrakcyjnie
- nigdy nie jedz surowych owoców morza/unikaj tatara
- myj zęby przegotowaną/butelkowaną wodą
Biegunka podróżnych zazwyczaj mija po upływie 3-5 dni, ale może poważnie zagrażać zdrowiu i życiu powodując odwodnienie organizmu. Podstawą w leczeniu biegunek podróżnych jest odpowiednie nawadnianie, w celu wyrównania gospodarki wodno-elektrolitowej.
#Zagrożenia spowodowane kontaktem ze zwierzętami/owadami
- nie głaszcz i nie dotykaj bezpańskich psów i kotów
- uważaj na małpy (kradną, gryzą, szarpią)
- nie podchodź do dzikich zwierząt, obserwuj je z bezpiecznej odległości
- używaj repelentów
- w porze aktywności komarów noś odpowiednie ubranie (noś długie spodnie i bluzkę z długim rękawem)
- używaj moskitier do spania
#Zagrożenia spowodowane słońcem
- stosuj kremy z wysokim filtrem UV min. 20
- noś kapelusz/czapkę
- zakładaj okulary przeciwsłoneczne
- pij dużo wody
- unikaj ekspozycji na słońce w godz. od 12 do 15, gwarantujemy że i tak się opalisz!
A Ty jak dbasz o swoje zdrowie w podróży? Z przyjemnością poznamy opinie w komentarzach poniżej.
PS: Jeśli uważasz, że komuś ze znajomych mogą przydać się te informacje podziel się z nimi linkiem. Z góry dzięki!