Królewskie zamki, magnackie pałace i ziemiańskie dworki fascynowały ludzi od wieków i odgrywały niezwykle ważną rolę w historii naszego kraju. Na ziemiach polskich znajdziesz ich wiele, zarówno tych małych jak i dużych, odbudowanych przez troskliwych właścicieli lub zamkniętych na głucho, tych które przetrwały burzliwe wiatry historii oraz tych, które bezpowrotnie poległy w boju lub zapomniane popadły w ruinę. Obecnie gro z nich przeżywa swój renesans. Prezentują różne mody i architektoniczne style, skrywają piękne wnętrza i wiele ciekawych historii, grają gościnne występy w filmach, edukują i co najważniejsze pielęgnują pamięć o swoich wybitnych gospodarzach. W poście tym zestawiliśmy naszym zdaniem te najpiękniejsze zamki, pałace i dworki województwa świętokrzyskiego. Mamy nadzieję, że zawalczą o Twoją uwagę i sprawią, że Twój weekend na świętokrzyskiej ziemi będzie niezapomnianym przeżyciem.
Spis treści
Najpiękniejsze zamki, dworki i pałace województwa świętokrzyskiego
Dworek Mikołaja Reja w Nagłowicach
W maleńkiej wsi Nagłowice w pięknym ogrodzie wśród kasztanowców i starych, dorodnych dębów skrył się uroczy biały dworek Walewskich. To dawna siedziba szlacheckiego rodu Rejów, z którego wywodzi się nasz wielki polski poeta – Mikołaj Rej z Nagłowic. Ojciec polskiej literatury nie tylko doskonale władał piórem i rymował. Jako dziedzic Nagłowic fantastycznie zarządzał też swoim majątkiem. Skupował okoliczne wsie, sadził lasy i zakładał pasieki. U schyłku swego życia był w posiadaniu 20 wsi i 2 założonych przez siebie miasteczek: Okszy i Rejowca. Był przy tym człowiekiem niezwykle towarzyskim, dowcipnym, ciekawym ludzi i świata. Cieszył się ogromnym szacunkiem, bo sprzeciwiał się przekupstwu, wystawnemu życiu i poniżaniu chłopów.
Po śmierci Mikołaja Reja cały majątek przeszedł w posiadanie jego żony Zofii oraz ich kilkorga dzieci. Borykali się oni z ogromnymi problemami finansowymi, a Nagłowice wielokrotnie zastawiali za długi i oddawali w dzierżawę. W roku 1784 dobra przejęła rodzina Walewskich, której zawdzięczamy obecny wygląd obiektu.
Dlaczego warto odwiedzić Dworek Mikołaja Reja w Nagłowicach? Ano choćby po to, aby przespacerować się po parku w stylu angielskim, w którym zachowały się dęby prawdopodobnie sadzone ręką poety. Zajrzeć do utworzonego w 400 rocznicę śmierci poety muzeum, w którym będziesz miał możliwość zapoznania się z reprodukcją drzeworytów związanych z życiem i twórczością Mikołaja Reja. Obejrzysz jego największe dzieła takie jak: „Zwierzyniec”, „Krótka rozprawa między trzeba osobami: Panem, Wójtem i Plebanem”, „Żywot człowieka poczciwego” czy „Figliki” i raz na zawsze zapamiętasz “…, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”.
Informacje praktyczne:
Dworek Mikołaja Reja znajduje się we wsi Nagłowice w zachodniej części województwa świętokrzyskiego, na trasie między Jędrzejowem a Częstochową. Leży na przebiegu Świętokrzyskiego Szlaku Literackiego.
W terminie od 1 maja do 30 września mieszczące się na terenie dworku muzeum czynne jest codziennie w godzinach:
- Dni powszechne od 08:00 do 17:00 (ostatnie wejście 16:30)
- Soboty, niedziele i święta od 09:00 – 17:00 (ostatnie wejście 16:30)
Poza sezonem muzeum czynne jest od poniedziałku do soboty:
- w godzinach 08:00 – 16:00 (ostatnie wejście 15:30)
Bilet wstępu to koszt: 5 zł (bilet normalny), 3 zł (bilet ulgowy)
W Dworku Mikołaja Reja w Nagłowicach możesz też przenocować, a dodatkowo do swojej dyspozycji będziesz miał bogaty księgozbiór tamtejszej biblioteki!
Po więcej informacji odsyłamy na stronę Dworku w Nagłowicach.
Dworek Stefana Żeromskiego w Ciekotach
Z malowniczo położoną maleńką wsią Ciekoty leżącą u wrót Świętokrzyskiego Parku Narodowego związane jest kolejne wielkie polskie nazwisko. To właśnie tu wychował się Stefan Żeromski. Było to jego najukochańsze miejsce na ziemi, w którym spędził dwanaście lat swojego młodzieńczego życia. To tu kształtował się jego wrażliwy charakter, umiłowanie do przyrody i miłość do ojczyzny. Tu powstały jego pierwsze dzieła – wiersze, tomiki i dzienniki. Tu dzielił radości, przyjaźnie i troski – śmierć chorej na gruźlicę matki, śmierć ojca i utratę domu. Ciekoty były dla niego całym życiem. Wspominał je później z ogromnym sentymentem jako: “Tamta wieś – to mojej duszy cząstka i każdy ma swoje miejsce ulubione w dzieciństwie. To jest ojczyzna duszy.”
Po oryginalnym domu rodziny Żeromskich niestety nic nie zostało, bo strawił go pożar. W 2010 roku dzięki ogromnemu zaangażowaniu, uporowi i pasji Kazimiery Zapałowej (kustosz Muzeum im. Stefa Żeromskiego w Kielcach) Dworek w Ciekotach został odtworzony. We wnętrzach tego skąpanego w kwiatach i dzikim winie drewnianego domu będziesz miał okazję zobaczyć, jak mieszkała i czym interesowała się rodzina Żeromskich. A zainteresowań miała bez liku! Od myślistwa przez zielarstwo i hafciarstwo po ogromną miłość do literatury i muzyki.
Oprócz pokoju Stefana, sypialni jego matki Józefy i gabinetu ojca wyposażonych w meble i sprzęty z epoki zwróć szczególną uwagę na oryginalny klęcznik dworski, fisharmonię, rosyjski samowar do parzenia i podawania herbaty oraz odnalezioną w 2003 roku wspólną fotografię państwa Żeromskich wiszącą w salonie. Przez ponad siedemdziesiąt lat biografowie twierdzili, że nie zachowała się żadna podobizna matki Stefana Żeromskiego. Kazimiera Zapałowa odnalazła ją w domowym albumie Karola Schmidta. Dzięki temu niezwykłemu odkryciu wygląd Pani Józefy nie jest już tylko kwestią domysłów i o tym jak się prezentowała przekonasz się w Ciekotach. Przed dworkiem na ganku po jego południowej stronie znajdziesz również pomnik – ławeczkę ukazujący Stefana Żeromskiego wraz ze swoimi rodzicami, spoglądającego na swoją ukochaną górę Radostowa.
Informacje praktyczne:
Drewniany dworek Stefana Żeromskiego wraz z Centrum Edukacji i Kultury “Szklany Dom” znajduje się we wsi Ciekoty położonej około 18 km od Kielc. Jest częścią Świętokrzyskiego Szlaku Literackiego. Możesz do niego dojechać autobusem miejskim z Kielc (linia 10 i 38) na przystanek Ciekoty Żeromszczyzna lub własnym autem.
Obiekt czynny jest od poniedziałku do soboty w godzinach:
- maj – październik: 10:00 – 17:00 (wtorek – sobota) i 11:00 – 17:00 (niedziela)
- listopad – kwiecień: 10:00 – 16:00 (wtorek – sobota)
Bilet wstępu to koszt 6 zł/os (bilet normalny) i 3 zł/os (bilet ulgowy). Zwiedzanie dworku odbywa się z przewodnikiem o pełnych godzinach!
- maj – październik: 10:00 – 16:00
- listopad – kwiecień: 10:00 – 15:00
W Centrum Edukacji i Kultury “Szklany Dom” nawiązującym w nazwie do wizji „Szklanych Domów”, którą Stefan Żeromski przedstawił w utworze „Przedwiośnie”, organizowane są również wystawy, koncerty, konkursy, warsztaty pisarskie, teatralne i plastyczne, rajdy, spływy kajakowe oraz gry terenowe (Azymut na Żeromskiego ze zwiedzaniem Dworku Stefana Żeromskiego oraz W Świecie Stefanka ze zwiedzaniem dworku).
Po więcej informacji odsyłamy na oficjalną stronę Dworku Stefana Żeromskiego w Ciekotach.
Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku
Oblęgorek to miejsce związane z autorem powieści “W pustyni i w puszczy”. Tak, tak, oprócz Reja i Żeromskiego na kieleckiej ziemi przebywał też Henryk Sienkiewicz. Pałacyk w Oblęgorku był jego letnią rezydencją, którą podarowali mu rodacy na 25- lecie jego twórczości literackiej. Okazały eklektyczny dworek zaprojektował słynny warszawski architekt Hugo Kudera, a zbudowano go na bazie istniejącego już domku myśliwskiego, który odkupiono od rejenta Mieczysława Halika. Sienkiewicz do Oblęgorka przyjechał w 1902 roku i przez kolejnych 12 lat spędzał w nim swoje letnie wakacje. Tu powstawały jego dzieła: “W pustyni i puszczy”, “Na polu chwały” czy nowela “Dwie łąki”. Poeta opuścił rezydencję przed wybuchem I wojny światowej skąd wyjechał do Szwajcarii.
Obecnie w pięknie zachowanym pałacyku mieści się muzeum poświęcone życiu i twórczości Henryka Sienkiewicza. Znajdziesz w nim fotografie i portrety całej jego rodziny. Pałacowe wnętrza wyposażono w oryginalne meble, rzeźby, obrazy oraz w część księgozbioru pisarza. Na parterze odtworzono mieszkanie Sienkiewicza. Na szczególną uwagę zasługuje tu gabinet gospodarza z drewnianym biurkiem, przy którym powstawała powieść “W pustyni i w puszczy”. W gabinecie znajdują się również przedmioty świadczące o jego ogromnym zamiłowaniu do podróży. Jest to pokaźna kolekcja broni bliskowschodniej, trofea myśliwskie, a wśród nich rogi antylopy i łosia upolowanego na Litwie.
Na piętrze mieści się wystawa biograficzno- literacka. Wystawione tam zostały m.in. dzieła tłumaczone na wiele języków oraz listy i pamiątki osobiste pisarza. Tam też znajduje się kopia Literackiej Nagrody Nobla, jaką otrzymał za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu” i „rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”. Oprócz ekspozycji stałych na terenie Pałacyku w Oblęgorku organizowane są również wystawy, koncerty, sesje naukowe, plenery malarskie oraz lekcje muzealne.
Informacje praktyczne:
Pałacyk Henryka Sienkiewicza położony jest w Oblęgorku oddalonym od Kielc o około 18 km. Można do niego dojechać busem z ul. Mielczarskiego do miejscowości Huciska. Tak samo jak wymienione wyżej dworki jest częścią Świętokrzyskiego Szlaku Literackiego.
Obiekt czynny jest od wtorku do niedzieli w godzinach:
- kwiecień – październik: 09:00 – 17:00 (ostatnie wejście o godzinie 16:00)
- listopad – marzec: 08:00 – 16:00 (ostatnie wejście o godzinie 15:00)
Bilet wstępu to koszt 10 zł/os (bilet normalny) i 6 zł/os (bilet ulgowy). Dworek za dodatkową opłatą w wysokości 25 zł można również zwiedzać z przewodnikiem. Niedziela jest dniem wolnego wstępu na ekspozycję stała.
Po więcej informacji odsyłamy na oficjalną stronę Pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku.
Pałac w Kurozwękach
Okazały pałac w Kurozwękach to chyba jeden z nielicznych tego typu obiektów na terenie Polski, w których będziesz miał okazję prześledzić, jak zmieniał się styl budynku na przestrzeni wieków. Pałac zaczynał jako murowany zamek rycerski. Później przeszedł transformację w dwór obronny, a skończył jako piękna barokowa rezydencja. Tak samo jak zmieniały się jego style tak często zmieniał też swoich właścicieli. Przeszedł przez ręce rodziny Kurozwęckich, Lanckorońskich i Sołtyków. Na koniec stał się własnością Popielów. Mimo, iż w latach 40-tych tych ostatnich zmuszono do opuszczenia majątku i kraju, w 1991 roku odzyskali go na nowo. Jean Martin Popiel wraz ze swoją żoną tchnęli w zrujnowany pałac nowe życie zgodnie z przyświecającym im motto „Korzystając z historycznych doświadczeń i dobrodziejstw współczesności, zaspokajamy potrzeby wyższe naszych klientów, troszcząc się równocześnie o zachowanie powierzonych nam obiektów dla przyszłych pokoleń”.
Na terenie Pałacu w Kurozwękach obecnie znajduje się Muzeum: Skarby i pamiątki rodu Popielów wraz z galerią obrazów malarza i pisarza Józefa Czapskiego. Jest tu również stadnina koni arabskich, hotel, restauracja i kawiarnia. Kurozwęki kuszą jednak inną niezwykłą atrakcją. Na terenie posiadłości znajduje się pierwsza i największa w Polsce hodowla bizonów amerykańskich! Pierwsze zwierzęta sprowadzono do Kurozwęk z Belgi w 2000 roku. Na przestrzeni kilkunastu lat z 22 sztuk stado rozrosło się aż do 80 osobników. Te majestatyczne zwierzęta możesz podziwiać podczas spaceru lub z wnętrza wozu „safari bizon”. W pałacowej restauracji dodatkowo możesz skosztować potraw z bizoniego mięsa. Ze swojej strony polecamy Ci rozpływające się w ustach pierogi i oczywiście steka.
Jakby tego było mało niekwestionowaną letnią atrakcją Kurozwęk jest liczący około 4,5 ha labirynt wytyczony w polu kukurydzy. Nie działają w nim telefony komórkowe, a wszystko po to, abyś mógł tam sprawdzić swoją wiedzę i orientację w terenie. Ten niezwykły labirynt co roku przyjmuje różny wygląd i związany jest z ważnymi wydarzeniami. W 2019 roku ma postać rycerza, a jego celem jest uczczenie lokalnej tradycji piwowarskiej, w tym Browaru Popiel.
Informacje praktyczne:
Pałac w Kurozwękach do atrakcja dla małych i dużych. Czynny jest od poniedziałku do niedzieli w godzinach 10:00 – 16:00. Do wyboru masz następujące atrakcje:
- Wstęp na teren obiektu – 5 zł bilet normalny i 3 zł bilet ulgowy
- Lochy pełne tajemnic – 6 zł bilet normalny i 3 zł bilet ulgowy (zwiedzanie około 30 min z przewodnikiem)
- Pałac i jego skarby – 9 zł bilet normalny i 8 zł bilet ulgowy (zwiedzanie około 30 min z przewodnikiem)
- Safari bizon (czynne w okresie od października do maja) – 11 zł bilet normalny i 10 zł bilet ulgowy (zwiedzanie wozem westernowym około 25 min z przewodnikiem)
Do wyboru są również dwa pakiety:
- Pakiet I – obejmujący zwiedzanie pałacu, jego lochów, safari bizon – cena 27 zł bilet normalny i 22 zł bilet ulgowy
- Pakiet sezonowy (od połowy lipca do końca września) – obejmujący zwiedzanie pałacu, jego lochów, safari bizon + labirynt w kukurydzy – cena 30 zł bilet normalny i 24 zł bilet ulgowy
Po więcej informacji odsyłamy na oficjalną stronę Pałacu w Kurozwękach.
Najpiękniejsze zamki województwa świętokrzyskiego
Zamek Krzyżtopór w Ujeździe
Ruiny zamku Krzyżtopór to niekwestionowana perełka województwa świętokrzyskiego. Ze wszystkich zamków w regionie to właśnie on wywarł na nas największe wrażenie. Takiego architektonicznego majstersztyku nasze oczy dawno nie widziały! Jest jednym z największych i najbardziej niesamowitych zamków w Polsce. Wyrósł w wyobraźni wojewody sandomierskiego – Krzysztofa Ossolińskiego, by utrwalić się w pamięci potomnych na wielki. Kosztował majątek! Na przestrzeni 18 lat fundator wydał na niego aż 30 milionów ówczesnych złotych. Chciał, aby jego okazała rezydencja w typie pallazo in fortezza przyćmiła wszystkie inwestycje ówczesnych magnatów. Zamek wznoszony był etapami, a plany budowy były wielokrotnie zmieniane. Pracowały przy nim setki robotników, rzemieślników, a nawet jeńców wojennych. Na cele tego ogromnego przedsięwzięcia zabudowano nawet dodatkowe kamieniołomy, warsztaty rzeźbiarskie i stolarskie. Prace budowlane zakończyły się prawdopodobnie w 1644 roku. Niestety chichot losu sprawił, że Ossoliński nie za długo cieszył się swoją wymarzoną rezydencją. Rok po przekazaniu zamku w prezencie ślubnym swojemu synowi Krzysztofowi Baldiwnowi niespodziewanie zmarł na febrę.
Choć do czasów obecnych zachowały się jedynie ruiny tego niezwykłego zamku to wciąż zachwycają i wprawiają w zdumienie. Miejscowe legendy głoszą, że miał on mieć tyle okien co dni w roku, pokoi tyle co tygodni, sal tyle ile miesięcy i wież tyle co kwartałów w roku. Sala jadalna w wieży miała strop będący akwarium, a nad marmurowymi żłobami w stajniach zainstalowano zwierciadła, w których przeglądały się konie. Zamek mógł poszczycić się doskonałym systemem wentylacyjnym i grzewczym. Układ kanałów biegnących wewnątrz jego murów zapewniał ciepło i świeże powietrze w większości pomieszczeń. Jakby tego było mało w jednej ze stajni po dziś dzień panują fantastyczne warunki akustyczne, którymi zachwycają się znawcy muzyki z całego świata. Krzyżtopór ma też ponoć podziemne połączenie z Ossolinem, przez które Ossoliński jeździł w saniami po torze wyłożonym cukrem. Jak na każdym zamku tak i w Krzyżtoporze można spotkać ducha. W księżycową noc po zamku przechadza się Biała Dama i rycerz w husarskiej zbroi.
Informacje praktyczne:
Ruiny jednego z najpiękniejszych zamków w Polsce znajdziesz w miejscowości Ujazd położonej we wschodniej części województwa świętokrzyskiego około 16 km od Opatowa.
Rezydencję można zwiedzać indywidualnie lub grupowo. Dostępne jest także zwiedzanie z przewodnikiem oraz nocny spacer po obiekcie. Dodatkowo na zamku Krzyżtopór organizowane są zajęcia edukacyjno-artystyczne dla szkół nawiązujące do epoki baroku oraz liczne wydarzenia i inscenizacje historyczne. Po szczegółowe informacje, w tym aktualny cennik odsyłamy na oficjalną stronę zamku.
Zamek Krzyżtopór w Ujeździe czynny jest:
- od 1 kwietnia do 31 sierpnia w godzinach od 8.00 do 20.00
- od 1 września do 31 października od 8.00 do 18.00
- od 1 listopada do 28 lutego w godzinach od 8.00 do 16.00
- od 1 marca do 31 marca w godzinach od 8.00 do 18.00
Zamek w Chęcinach
Podróż po województwie świętokrzyskim nie byłaby kompletna bez wizyty na Zamku w Chęcinach. Obok Jaskini Raj, Świętego Krzyża czy Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni jest on jedną z najpopularniejszych i najczęściej odwiedzanych atrakcji regionu. Nie mogło go zabraknąć i w naszym zestawieniu. Okazałą warownię wzniesiono na planie nieregularnego wieloboku na wysokim, skalistym wzgórzu na przełomie XIII i XIV wieku. Pierwsze wzmianki na jej temat pojawiły się w dokumencie nadania zamku biskupowi krakowskiemu przez samego Władysława Łokietka. Na przestraszeni wieków ta okazała warownia pełniła rożne funkcje. Była skarbcem archidiecezji gnieźnieńskiej, więzieniem dla jeńców krzyżackich po bitwie pod Grunwaldem i rezydencją rodzin królewskich. Odegrała szczególną rolę podczas wojen z Krzyżakami. To tu koncentrowały się bowiem wojska wyruszające na wojnę. Warownia służyła im również jako miejsce do treningu i schronienie przed wrogiem. Podczas potopu szwedzkiego zamek dwukrotnie podpalono, a następnie popadł on w całkowitą ruinę. Jako ciekawostkę dodamy, że zamkowe mury miejscowa ludność wykorzystywała do budowy własnych domostw.
Na przestrzeni kilku ostatnich lat na Zamku Królewskim w Chęcinach przeprowadzono prace rewitalizacyjne, a jego ruiny udostępniono zwiedzającym. Do zobaczenia są dwie części tej okazałej twierdzy. Zamek górny (starszy), położony między dwoma basztami ze skarbcem i pozostałością po budynku mieszkalnym oraz zamek dolny (młodszy) z okazałym dziedzińcem, 100 – metrową studnią i czworokątną basztą, której lochy kryją niezwykłe tajemnice. Zamkowy dziedziniec to również miejsce, na którym odbywają się pokazy średniowiecznego tańca, wystrzały z armat i hakownicy. Można tu również postrzelać z łuku, przymierzyć rycerską zbroję lub wykonać pamiątkowe zdjęcie na rycerskim koniu. Według legendy na Zamku w Chęcinach widywana jest też Biała Dama. To duch królowej Bony, która każdej nocy błąka się po zamku w poszukiwaniu swojego utraconego skarbu.
Informacje praktyczne:
Zapewne ruiny zamku w Chęcinach widziałeś nie raz podróżując na trasie z Krakowa do Warszawy. Znajduje się tuż nieopodal drogi krajowej nr 7 w miejscowości Chęciny.
Zamek w Chęcinach czynny jest codziennie przez cały rok:
- od kwietnia do sierpnia w godzinach 09:00 do 19:00
- we wrześniu od godziny 09:00 do 18:00
- w październiku i marcu od 09:00 do 17:00
- w listopadzie i lutym od 09:00 do 16:00
- w grudniu i styczniu od 09:00 do 15:00
W sezonie letnim wstęp na zamek to koszt 13 zł/ os (bilet normalny) i 10 zł/ os (bilet ulgowy). Dodatkowo płatnymi atrakcjami jest strzelanie z łuku, wybijanie monet czy sesja na koniu. Zamek w Chęcinach można też zwiedzać z przewodnikiem po wcześniejszej rezerwacji. Możliwe jest również nocne zwiedzanie ruin.
Po więcej informacji odsyłamy Cię na stronę zamku.
Zamek w Bodzentynie
Na koniec zostawiliśmy piękne i mamy wrażenie trochę zapomniane ruiny Zamku w Bodzentynie, który powstał w II połowie XIV wieku z inicjatywy biskupa krakowskiego Floriana z Mokrska herbu Jelita. Stanął on w miejscu dawnego biskupiego dworu. Tak jak większość polskich zamków tak i ten na przestrzeni swoich dziejów był często rozbudowywany przez swoich kolejnych właścicieli – biskupów krakowskich. W latach swojej świetności składał się z trzech skrzydeł, narożnej wieży przeznaczonej na więzienie oraz pięknego dziedzińca. Każda komnata wyposażona była w piec w indywidualnym kolorze i zdobiona ornamentami. Ogromną rezydencję otaczał ogród włoski. Zamek posiadał też swój prywatny zwierzyniec, kilkanaście budynków gospodarczych w tym własną rzeźnię, piekarnię, a także drewniany dwór, w których pomieszkiwali jego właściciele głównie przy okazji kolejnych remontów na zamku.
Obecnie z zamku pozostało niewiele. Zachowały się jedynie wysokie ściany z otworami okiennymi. Wprawne oko dostrzeże w nich herby Ślepowron i Nałęcz oraz XVII-wieczny portal wykonany z czerwonego piaskowca. Mury obronne, niegdyś otaczające całą rezydencję zostały niemal całkowicie rozebrane.
Informacje praktyczne:
Ruiny zamku w Bodzentynie znajdują się u stóp Gór Świętokrzyskich, w odległości około 30 km od Kielc. Warto je odwiedzić przy okazji wizyty w Dworku Stefana Żeromskiego w Ciekotach. To tylko niecałe 13 km. Ruina wznosi się w północno-zachodniej części miasteczka, przy ulicy Słonecznej, odchodzącej od górnego rynku w Bodzentynie. Auto możesz zaparkować na parkingu obok ruin.
Ruiny dostępne są przez całą dobę, a ich zwiedzanie jest bezpłatne.
Najpiękniejsze zamki, pałace i dworki – mapa
Wpis powstał w ramach konkursu Turystyczne Mistrzostwa Blogerów organizowanego przez Polską Organizację Turystyczną. Przy jego powstawaniu ogromną pomoc i wsparcie okazała nam Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Świętokrzyskiego oraz władze i pracownicy opisanych przez nas obiektów, za co z tego miejsca pragniemy im ogromnie podziękować.
Jeśli uważasz, że tekst jest ciekawy nie mamy nic przeciwko jego udostępnieniu.