Polski Spisz. Poznaj najciekawsze atrakcje podtatrzańskiej krainy.

Między Pieninami a Podhalem skrył się niewielki fragment historycznej krainy. Bogaty tygiel kulturowy z zapierającymi dech w piersiach widokami na Tatry. Z małymi wioskami ukrytymi w malowniczych dolinach, z bielonymi kapliczkami wzniesionymi na wzgórzach, z zielenią górskich łąk wymieszanych ze złocistymi łanami zboża. Fragment krainy podzielonej między Polskę a Słowację, w którym różne grupy etniczne i narodowościowe stworzyły swój azyl, swój własny ciepły dom. Poznaj Polski Spisz i jego atrakcje. Wybierz się z nami na zwiedzanie tego niezwykłego regionu południowej Polski. Odpuść sobie zatłoczone Podhale i rusz na wycieczkę do krainy, której uroki nie zostały jeszcze w pełni poznane.

Spisz

Spisz to jedna z czterech historyczno- geograficznych krain wchodzących w skład Podtatrza, czyli regionu usytuowanego wokół Tatr po polskiej i słowackiej stronie. Gwoli wyjaśnienia trzy pozostałe krainy zaliczane do Podtatrza to: Podhale – w całości leżące na terenie Polski ze znanym Ci Nowym Targiem i Zakopanem, Liptów z Liptowskim Mikulaszem w całości położony po stronie słowackiej i Orawa z Dolnym Kubinem i Zamkiem Orawskim, która podobnie jak Spisz podzielona jest między Polskę a Słowację.

Sam Spisz jest niezwykle zróżnicowany historycznie i geograficznie. Jako pogranicze bywał miejscem licznych konfliktów, nietolerancji, wrogości i nacjonalizmów. Przechodził z rąk do rąk. Był zasiedlany ludnością węgierską, słowacką i niemiecką. Przez wieki oddziaływały na niego rożne kultury, które wciąż obecne są w jego obyczajach, gwarze czy kuchni. Mimo, iż obecnie Spisz znajduje się w granicach dwóch państw (Polski i Słowacji), zachował swą tożsamość i stanowi bogaty tygiel kulturowy. Oprócz zróżnicowanej historycznej przeszłości kraina ta ma niezwykle malownicze krajobrazy z zapierającymi dech w piersiach widokami na Pieniny i majestatyczne Tatry.

Polski Spisz

Spisz dzieli się na: Dolny Spisz, Górny Spisz (oba na Słowacji) i Polski Spisz. I to właśnie o tym ostatnim i o jego atrakcjach chcemy Ci dzisiaj opowiedzieć. Polski Spisz leży w większości na terenie Zamagurza Spiskiego. Od południa wyznacza go granica polsko- słowacka, od zachodu i północy rzeka Białka, a od wschodu Dunajec. Przez północną część tej niezwykłej krainy przebiegają Pieniny Spiskie. Południe należy do doliny potoków Łapszanka i Trybski Potok, a tuż przy granicy ze Słowacją wznosi się Magura Spiska z najwyższym szczytem Polskiego Spisza jakim jest Kuraszowski Wierch (1038 m n.p.m.).

Na terenie Polskiego Spisza leży zaledwie kilkanaście wsi, wśród nich: Nowa Biała, Frydman, Krempachy, Falsztyn, Niedzica, Kacwin, Łapsze Niżne i Wyżne, Łapszanka, Rzepiska, Jurgów, Czarna Góra, Trybsz i Dursztyn. Nie jesteśmy w stanie opisać ich wszystkich, więc skupimy się na tych naszym zdaniem najciekawszych, które warto zobaczyć na Polskim Spiszu.

Polski Spisz atrakcje

1. Nowa Biała i Przełom Białki

Nowa Biała to wyjątkowa wieś na terenie Polskiego Spisza. W odróżnieniu od pozostałych wiosek wchodzących w skład tej niezwykłej krainy leży ona na lewym brzegu rzeki Białki, która ponad czterysta lat temu przerzuciła swoje koryto na wschód od wsi. Według tradycji Nowa Biała była bardzo ważnym punktem handlowym. Przebiegała przez nią droga królewska „Via Regia” z Polski na Spisz i dalej na Węgry. Traktem tym przewożono m.in. wino i tytoń. Tu również odbywały się cotygodniowe targi, a wieś określana była miasteczkiem.

Dziś Nowa Biała to dwie równolegle biegnące do siebie ulice z zabudową charakterystyczną dla spiskich wsi. Domy ustawione są tuż obok siebie. Ich fronty skierowane są do ulicy, a za nimi w głębi podwórek umieszczono chlewy i stajnie. Stodoły tworzą dwa zwarte rzędy osłaniające wieś od zewnątrz i usytuowane są w pewnej odległości od pozostałych zabudowań ze względów przeciwpożarowych. Architektura Nowej Białej jest atrakcją samą w sobie, ale naszym zdaniem szczególną uwagę warto poświęcić znajdującemu się na południe od wsi Przełomowi Białki.

Atrakcje Nowej Białej

•Przełom Białki

Przełom Białki to rezerwat przyrody, w którym ochroną objęto reliktową roślinność naskalną. Jak sama nazwa wskazuje położony jest tuż nad rzeką Białką. Jego znakiem rozpoznawczym są dwa wapienne wzgórza: Obłazowa (626 m n.p.m.) i Kramnica (683 m n.p.m.), przez które przeciska się wartki nurt Białki tworzący niezwykle malownicze obrazki. Jakby tego było mało w trzech niewielkich jaskiniach na terenie wapiennych wzniesień rezerwatu dokonano niezwykle cennych odkryć archeologicznych. Znaleziono tu najstarsze ślady bytowania człowieka w Pieninach. W Jaskini Obłazowej odkryto nie tylko prymitywne narzędzia, ale i 70-centymetrowy bumerang wykonany z ciosu mamuta datowany na 18000 lat p.n.e. Jest on najstarszym na świecie tego typu okazem.

Przełom Białki to idealne miejsce na odpoczynek na łonie natury. Możesz po nim spacerować, a latem odpocząć na jednej z kamienistych plaż lub zażyć odświeżającej kąpieli w jednej z najczystszych rzek w Polsce. Jeśli dalej nie jesteś powinien, czy powinieneś odwiedzić to miejsce to być może przekonają Cię zdjęcia oraz fakt, że na terenie Przełomu Białki kręcono sceny do filmów Janosik, Trzecia granica oraz Karol. Człowiek, który został papieżem.

• Kapliczka św. Marii Magdaleny

Ciekawą atrakcją Polskiego Spisza leżącą we wsi Nowa Biała jest również biała kapliczka św. Marii Magdaleny. Znajdziesz ją wśród pól, przy drodze zwanej furmaniec, leżącej na dawnym szlaku handlowym z Nowego Targu na Spisz. Obecnie przebiega przez nią fragment Historyczno-kulturowo-przyrodniczego szlaku rowerowego wokół Tatr. Z ciekawostek, Kaplica była miejscem pochówku ofiar epidemii cholery w 1873 r. oraz tyfusu w 1887 r.

2. Dursztyn

Z Nowej Białej tylko kilka kilometrów będzie dzieliło Cię od kolejnej ciekawej wsi Polskiego Spisza jaką jest Dursztyn. Położona na zachodnim skraju Pienin Spiskich na wysokości 710-740 m n.p.m. wśród wapiennych skałek porośniętych świerkowymi lasami oferuje zapierające dech w piersiach widoki z jednej strony na Pieniny, z drugiej na majestatyczne Tatry. Niemiecka nazwa wsi Dürstein oznaczająca twardą skałę idealnie oddaje jej charakter. Dursztyn zaliczany był do najbiedniejszych wsi Spisza. Przez długie lata znajdował się pod panowaniem administracji węgierskiej urzędującej w pobliskim zamku w Niedzicy. Na terenie wsi znajdowała się jedynie gorzelnia dworska, z której wyprodukowaną wódkę transportowano do piwnic w Frydmanie.

Pomimo tak długiej przynależności do Węgier, mieszkańcy Dursztyna do dziś zachowali gwarę spiską, swoje stroje ludowe i zwyczaje. W wiosce można też dopatrzeć się charakterystycznej spiskiej zabudowy z oddalonymi stodołami przylegającymi do pól uprawnych i łąk. Jako ciekawostkę dodamy, iż obecnie Dursztyn słynie z odprawiania egzorcyzmów. W tamtejszym kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Dursztynie odbywają się msze święte z modlitwami o uzdrowienie i uwolnienie. Na msze od lat ściągają osoby nękane przez różnego rodzaju demony. Poza nimi o Dursztynie mało kto słyszał. Wciąż jest on jedną z najmniej znanych miejscowości Polskiego Spisza.

Atrakcje Dursztyna

• Wichrówka

Wichrówka to drewniana willa krakowskiego notariusza Bogusława Pajora. Odegrała ona niezwykle ważną rolę podczas II wojny świtowej. Była jednym z punktów kurierskich, w którym spotykali się łącznicy przekazujący wiadomości z okupowanej Polski na Zachód. Źródła podają, że jednym z kurierów przybywających do Wichrówki mógł być sam Jan Karski. Obecnie willi nie można zwiedzać, bowiem znajduje się w niej dom rekolekcyjny. Polecamy Ci jednak udać się pod budynek, gdyż roztacza się spod niego przepiękna panorama na Pieniny, Beskidy i Tatry. Do Wichrówki dojedziesz autem. Znajduje się ona na skraju wsi. Obok willi przebiega historyczno-kulturowo-przyrodniczy szlak rowerowy wokół Tatr, więc na Wichrówkę możesz też przyjechać rowerem. Uwaga- podjazdy są miejscami bardzo ostre, ale widoki rekompensują cały wysiłek!

• Dursztyńskie Skałki

Na północny-zachód od Dursztyna znajduje się malownicza grupa skał wapiennych wchodzących w skład Pienińskiego Pasa Skałkowego, które również warto zobaczyć. Skały na skutek erozji przyjęły tu niezwykle fantazyjne kształty. Możesz je podziwiać podczas pieszych wędrówek po okolicy lub z pozycji rowerowego siodełka. Przy Dursztyńskich Skałkach poprowadzono bowiem bardzo wygodną asfaltową ścieżkę rowerową.

W skład Dursztyńskich Skałek wchodzą: Czerwona Skała, Mikołajczyna Skała, Borsukowa Skała, Snoborcyna Skałka, Lorencowe Skałki, Rafaczowa Skałka, Krzysztofowe Skałki, Korowa Skałka i Faśnymbrowe Skałki. Najwyższą skałą w kompleksie jest Czerwona Skała (790 m n.p.m.). Nazwa Borsukowej Skały wywodzi się ponoć od znajdujących się nieopodal nor borsuczych. Kolorowa Skała swoja nazwę zawdzięcza wyraźnemu czerwonemu kolorowi. Najciekawsze są Lorencowe Skałki, u podnóża których leży 12 metrowa maczuga skalna o nazwie Gęśle.

3. Niedzica

Niedzica to bez wątpienia najbardziej znana miejscowość na terenie Polskiego Spisza. Słynie z XIV – wiecznego Zamku Dunajec, który przez stulecia należał do państwa węgierskiego. Stał on na straży przeprawy przez Dunajec, strzegł handlowego traktu łączącego Węgry z Polską i był jednym z zamków strzegących północnej granicy Węgier. Po rozpadzie Austro-Węgier Niedzica została przyznana Polsce. Dziś to bardzo popularna, duża wieś letniskowa położona nad przepięknym Jeziorem Czorsztyńskim u podnóży malowniczych Pienin Spiskich. Co można zobaczyć w Niedzicy?

Atrakcje Niedzicy

• Zamek w Niedzicy

Zamek w Niedzicy to sztandarowa atrakcja Polskiego Spisza. Przez wieki funkcjonował jako okazała warownia pod nazwą Zamek Dunajec. Wzniesiony został prawdopodobnie na początku XIV wieku przez braci Rykolfa i Kokosza Berzeviczów. Na przestrzeni wieków przechodził z rąk do rąk. Był we władaniu polskiej rodziny Łaskich oraz węgierskich magnatów z rodziny Horvathów i rodu Salomonów. Ci ostatni urzędowali na zamku aż do roku 1943 roku.

Po wojnie zamek w Niedzicy przekształcono w muzeum. Został on odbudowany i udostępniony do zwiedzania. Z jego istnieniem łączy się wiele legend w tym ta dotycząca skarbu Inków. Na terenie zamku inkascy zbiegowie mieli ponoć ukryć część skarbu przeznaczonego na sfinansowanie powstania przeciw Hiszpanom. Czy jest to prawda? O tym zapewne dowiesz się od przewodnika podczas grupowego zwiedzanie zamku w Niedzicy. Koszt przewodnika wliczony jest w cenę biletu.

• Cmentarz Salomonów w Niedzicy

To miejsce pochówku ostatniej węgierskiej rodziny panującej w Niedzicy. Cmentarz założyła w 1936r. Ilona Bethlen Salamon i przeniosła na niego prochy swego męża Gezy i jego brata Andora. Miejsce to znajduje się u podnóża wapiennej skały Groby tuż nieopodal Zamku w Niedzicy.

• Zapora wodna w Niedzicy

Zapora wodna na Dunajcu jest najwyższą zaporą w Polsce. Wznosi się na wysokość 56 metrów, a jej długość wynosi 404 metry. Powstała ona w celu zminimalizowania ryzyka powodziowego na Dunajcu. Dodatkowo w sposób przyjazny dla środowiska pozyskuje się na niej energię elektryczną. Oprócz tego zapewnienia ona okolicznym miejscowościom stały dostępu do wody pitnej i jest jedną z popularniejszych atrakcji Polskiego Spisza. Na koronie zapory mieści się pawilon wystawowy, w którym prezentowane są filmy o tamie i elektrowni.

• Malowidło 3D „MOC ŻYWIOŁÓW”

To malowidło powstałe na zaporze wodnej w Niedzicy, które przedstawia zespół pionowych skał, wodospadów, lawy i turbin dający wrażenie trójwymiarowości. Jest chyba najbardziej obfotografowanym obiektem w całej okolicy.

Inne atrakcje Niedzicy:

• Kościół Św. Bartłomieja w Niedzicy – gotycki kościół o ciekawej architekturze i bardzo cennym wyposażeniu
• Spichlerz w Niedzicy – budynek z murowaną piwnicą z XVIII wieku stojący na grzbiecie Tabor
• Park Miniatur Zabytków Podtatrza w Niedzicy
• Park linowy w Parku Miniatur w Niedzicy
• Park Rozrywki w Niedzicy

4. Kacwin

Z popularnej Niedzicy zabieramy Cię do spokojnego Kacwina. Ta niezwykle malownicza wieś leżąca pod północnymi stokami Magury Spiskiej tuż przy granicy ze Słowacją jest jedną z najstarszych miejscowości na Spiszu. Podobnie jak pobliska Niedzica na przestrzeni wieków przechodziła z rąk do rąk możnych rodów węgierskich – Berzewiczów, Horwathów i Salamonów. Dopiero po I wojnie światowej została włączona w granice Polski. Jej nazwa wywodzi się od niemieckiego słowa Katzwinkel, oznaczającego Koci Zakątek. Może dlatego, że tuż nieopodal niej wznosi się wzgórze nazywane przez miejscowych Kocim Zomkiem. W Kacwinie zachowało się sporo drewnianych zabudowań charakterystycznych dla architektury Spisza, w tym wiejskie spichlerze zwane sypańcami spiskimi będące unikatem na skalę kraju.

Atrakcje Kacwina

• Sypańce spiskie

Sypańce spiskie to wizytówka Kacwina. Nie spotkasz ich nigdzie indziej w Polsce. Miejsca te wykorzystywano kiedyś do przechowywania zboża. Były swego rodzaju spichlerzami. Stawiano je w pewnej odległości od wsi, by uchronić je przed ewentualnym pożarem. Sypańce budowano z drewnianych belek i pokrywano je grubą warstwą gliny mającą właściwości termoizolacyjne i przeciwpożarowe. W razie pożaru ich dach można było w łatwy sposób ściągnąć. Na terenie Kacwina wzdłuż głównej drogi znajdowało się kiedyś kilkadziesiąt tego typu spichlerzy. Obecnie zostało ich tylko kilka, przy czym większość z nich niestety popada w ruinę.

• Wodospady w Kacwinie

Kacwin ma też swoje wodospady. Powstały one na potoku Kacwinianka. Pierwszy z nich to Wodospad Pod Mynaszką. Liczy on 7 metrów wysokości i około 10 m szerokości i jest uważany za jeden z największych naturalnych wodospadów w Karpatach Zewnętrznych. Znajdziesz go koło kościoła na wysokości starego 200- letniego młyna. Drugi z kolei to Wodospad pod Upłazem leżący tuż przy granicy polsko-słowackiej poniżej ujścia Hawiarskiego Potoku. Wodospad ten udostępniony jest do zwiedzania. Znajduje się on tuż przy ścieżce rowerowego szlaku wokół Tatr prowadzącego na Słowację.

• Kaplica Matki Boskiej Śnieżnej

Kaplica Matki Boskiej Śnieżnej to jednej z ulubionych punktów fotograficznych na Polskim Spiszu. W piękną, bezchmurną pogodę w tle białej kapliczki otoczonej wysokimi brzozami majaczą szczyty Tatr. Kaplica Matki Boskiej Śnieżnej stoi na zboczu góry Krzyżowa, przy starym szlaku z Kacwina do Łapsz Niżnych. Wzniesiono ją ok. 1750 roku. Jej charakterystycznym akcentem jest ściana frontowa z drzwiami skierowana w stronę wsi. Takie ustawienie kapliczki powodowało, że duchowny odprawiający mszę błogosławił całą wieś. Spod kapliczki rozpościerają się przepiękne widoki na całe Pieniny!

5. Łapszanka

Jeśli mowa o pięknych widokach i punktach fotograficznych na Spiszu to nie możemy nie wspomnieć o Łapszance! Wieś leży na Pogórzu Spiskim w pięknej dolinie potoku Łapszanka oraz na jego zboczach. Wioskę otacza kilka szczytów w tym najwyższy szczyt Polskiego Spisza jakim jest Kuraszowski Wierch (1038 m n.p.m.). We wsi znajduje się mała kapliczka-dzwonnica pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej. Według ludowych wierzeń, bicie w jej dzwon miało odganiać płanetniki tj. demoniczne postacie z wierzeń słowiańskich, które kierowały chmurami oraz zsyłały na wioskę burze i grad. Tym czym Łapszanka przyciąga dziś najbardziej jest malownicza Przełęcz nad Łapszanką powyżej wsi, z której rozpościerają się niezwykłe widoki na Tatry Wysokie i Tatry Bielskie.

Atrakcje Łapszanki

• Przełęcz nad Łapszanką

Po więcej informacji na temat Przełęczy nad Łapszanką i punktach widokowych na Tatry dostępnych z samochodu odsyłamy Cię do naszego posta.

6. Czarna Góra

Tak zatoczyliśmy koło po Polskim Spiszu i zwiedzanie kończymy w malowniczo położonej wsi Czarna Góra. Jej nazwa wywodzi się od wyglądu góry, na której pierwsi osadnicy wybudowali swoje domostwa. Kiedyś porośnięta była gęstym, ciemnym lasem świerkowym. W Czarnej Górze możesz zajrzeć do zabytkowej Zagrody Korkoszów, w której zapoznasz się z życiem mieszkańców tego regionu.

My ze swojej strony proponujemy Ci jednak wizytę na górze Litwinka (903 m. n.p.m.). Z jej szczytu, spod metalowego krzyża milenijnego, rozciąga się przepiękna panorama na Tatry Polskie i Słowackie, Pieniny, Beskidy, Gorce oraz Masyw Babiej Góry. To jeden z piękniejszych punktów widokowych Spisza!

Jak zwiedzać Polski Spisz?

Polski Spisz nie jest tak popularny jak choćby Podhale. Zaplecze turystyczne w postaci miejsc noclegowych czy restauracji nie jest tu tak bogate i urozmaicone jak u sąsiada. To samo tyczy się komunikacji miejskiej. Polski Spisz najlepiej więc zwiedzać własnym autem lub rowerem.

Przez w/w przez nas miejscowości i ich atrakcje biegną ścieżki rowerowe. Są one świetnie oznakowane i idealnie przygotowane. Dwie z nich zaczynają się i kończą w miejscowości Nowa Biała. Krótszą z nich dojedziesz do rezerwatu Przełom Białki i Dursztyńskich Skałek. Dłuższa zaprowadzi Cię do zamku w Niedzicy. Ze względu na mały ruch samochodowy, bez problemu możesz też korzystać z lokalnych dróg asfaltowych. Spisz to istny raj dla rowerzystów, a wycieczki rowerowe stwarzają znakomitą okazję do poznania Polskiego Spisza od nieco innej strony.

Polski Spisz noclegi

Baza noclegowa na Polskim Spiszu jest skromniejsza niż na Podhalu, ale nie oznacza to wcale, że nie znajdziesz tam noclegu dostosowanego do Twojego budżetu i upodobań. Ze swojej strony możemy polecić Ci urocze „Domki z Górki Na Pazurki” w Falsztynie nad malowniczym Jeziorem Czorsztyńskim. Domki mają obłędny widok na jezioro i znajdują się tuż przy samej ścieżce rowerowej Velo Czorsztyn.

Polski Spisz mapa

Spisz słowacki

Tak jak wspomnieliśmy na początku, Spisz w przeważającej większości położony jest na terenie Słowacji. Obiecujemy, że z czasem napiszmy też o najważniejszych atrakcjach słowackiego Spisza, a tymczasem przedstawimy Ci w punktach kilka jego ciekawych miejsc, które naszym zdaniem naprawdę warto zobaczyć. Jeśli będziesz mieć więcej czasu połącz zwiedzanie Polskiego Spisza ze słowackim Spiszem.

Słowacki Spisz atrakcje:

• wieś Osturnia
• Park Narodowy Słowacki Raj
• Biała Spiska
• Strażki z pięknym Kasztelem w Strażkach
• Kieżmark z Zamkiem w Kieżmarku
• Vrbov
• Spiski Czwartek
• Miasto Lewocza
• Zamek Spiski
• Spiska kapituła i Spiskie Podgrodzie
• Podoliniec
• Zamek Lubownia