101 Countries Before 50

Enoturystka w Polsce. Poznaj najpiękniejsze świętokrzyskie winnice

Anita & Paweł

Nie od dziś wiadomym jest, że enoturystyka, czyli turystyka winiarska nastawiona na odwiedzanie miejsc uprawy winorośli i produkcji wina doskonale rozwija się w Europie. Możliwość spróbowania wytwornego trunku w miejscu jego powstawania, dogłębnego poznania tajemnic jego wytwarzania, a także spotkania osób, które go stworzyły to ogromna gratka dla każdego enoturysty. Czy zatem w Polsce, w kraju o dość surowym klimacie i stosunkowo niewielkim spożyciu wina turystyka winiarska ma w ogóle prawo bytu? Okazuje się, że ma i nie powstydziłyby się jej najbardziej znane regiony winiarskie Europy. Historia polskiego winiarstwa ma ponad tysiącletnią tradycję i pomimo licznych przeciwności losu w ostatnich latach przeżywa prawdziwy renesans. Dziś w kraju mamy blisko 600 winnic. Kolejne po cichutku wzrastają, by w przyszłości zebrać swoje pierwsze winne plony. Najwięcej upraw winorośli znajduje się w pasie województw południowo-zachodnich, południowo-wschodnich i południowych. Ale nie o nich wszystkich będzie tu dziś mowa. Dzięki współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Świętokrzyskiego zapraszamy Cię w enoturystyczną podróż po świętokrzyskich winnicach. Zapoznaj się z bogatą historią i tradycją świętokrzyskiego winiarstwa i poznaj winiarzy – pełnych pasji i niezwykle gościnnych ludzi, którzy dysponując skromnymi środkami budują klimatyczne sale degustacyjne, małe piwniczki oraz oferują niedrogie pokoje, byś mógł spędzić u nich wyjątkowy czas nastawiony na doznania. 

 Enoturystyka świętokrzyska

Historia świętokrzyskiego winiarstwa  

Historia winiarstwa świętokrzyskiego sięga blisko 900 lat. W Sandomierzu, Opatowie, Pińczowie, Jędrzejowie czy Szydłowie pierwsze winnice zakładali zakonnicy: cystersi, dominikanie, paulini. Powstawały one na dobrze nasłonecznionych, ciepłych zboczach dolin rzek i wygrzanych słońcem stokach wzgórz. Dane historyczne wskazują, że już w 1140 roku uprawą winorośli trudniło się opactwo cystersów w Jędrzejowie. Wino początkowo służyło do celów liturgicznych, ale wraz z rozwojem przyklasztornych winnic zaczęło pojawiać się także na królewskich dworach i w domach bogatych mieszczan. Fakt, popularność „napoju bogów” nigdy nie była tak wielka jak popularność piwa czy okowity, a mimo tego mieszczanie zakładali swoje własne winnice lub dzierżawili ziemię od kleru, a przywileje królewskie, nadające prawo do produkcji wina i handlu nim, dodatkowo sprzyjały rozwojowi plantacji winorośli. Wino stanowiło bowiem doskonały środek płatniczy i towar wymienny na szlakach kupieckich prowadzących znad Morza Czarnego nad Morze Bałtyckie, a także tych idących do Krakowa i na zachód Europy, na których to miasta regionu świętokrzyskiego stanowiły ważne punkty odpoczynku i handlu wymiennego. 

Na Wyżynę Kielecką najwięcej winorośli przybywało z Francji, Hiszpanii, Włoch oraz dzisiejszej Mołdawii. W miastach takich jak Sandomierz i Opatów lessowa ziemia i specyficzny mikroklimat sprawiły, że sadzonki rosły na potęgę, a pod domostwami powstawały piwnice na wino. Niestety późniejsze ochłodzenie klimatu, a także wojny, polityczne zawirowania w czasach PRL-u, w których doprowadzono do upaństwowienia gospodarstw winiarskich oraz propagowano tanie i łatwo dostępne owocowe napoje alkoholowe oraz późniejsza moda na słodsze i mniej gorzkie wino z południa Europy spowodowały, że winnice na ziemi świętokrzyskiej na długie, długie lata zniknęły.

winnice świętokrzyskie

Po latach uśpienia winnice odradzają się na nowo i przeżywają swoją drugą młodość. W województwie świętokrzyskim obecnie można doliczyć się ponad 40 zarejestrowanych winnic wartych odwiedzenia. Część z nich znajduje się w okolicach Sandomierza na tzw. Sandomierskim Szlaku Winiarskim liczącym około 60 km. Inne zrzeszają Świętokrzyskie Winnice, a jeszcze inne działają samodzielnie lub właśnie po cichutku wzrastają, by w przyszłości zebrać swoje pierwsze winne plony. Większość obiektów oferuje degustację swoich trunków i prowadzi sprzedaż autorskich win i sadzonek winorośli. Gestorzy oprowadzają po swoich winnicach i winiarniach, organizują przeróżne święta związane z winem oraz służą fachową pomocą w dziedzinie zakładania i prowadzenia profesjonalnej produkcji winiarskiej. Ale zanim do nich przejdziemy trochę więcej na temat świętokrzyskiego winiarstwa.

Szczepy winorośli wykorzystywane do produkcji świętokrzyskiego wina

Z ponad 5 tysięcy odmian winogron niemal cała światowa produkcja wina opiera się na zaledwie 50 szczepach. W polskich uprawach winorośli najliczniejszą reprezentację stanowią odmiany hybrydowe, które na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat powstawały w różnych zakątkach świata jako antidotum na rozmaite potrzeby rozwijającego się winiarstwa. Najczęściej spotykanym szczepem w Polsce jest solaris. Cechuje go duża odporność na choroby grzybicze oraz niskie temperatury, które są największym wyzwaniem dla polskich winiarzy. Solaris daje zwykle wina lekkie i uniwersalne o średnio intensywnych aromatach i nadaje się do produkcji win o różnym stopniu słodyczy. Do innych najczęściej spotykanych odmian winorośli na Wyżynie Kieleckiej należą: Sibera, Hibernal, Johanniter, Muscaris, Marechal Foch, Regent, Rondo, Riesling, Traminer, Zweigelt, Leon Millot czy Cabernet Cortis.

Rodzaje produkowanego wina w województwie świętokrzyskim

Z wyżej wymienionych szczepów przerobowych uprawianych w województwie świętokrzyskim wytwarzane są wina białe (wytrawne, półwytrawne, półsłodkie), różowe i czerwone (wytrawne, półwytrawne). W niektórych winnicach jak np. w Winnicy TERRA w Malicach Kościelnych koło Opatowa możesz również skosztować wina pomarańczowego wytwarzanego ze szczepów Johanniter w połączeniu z Muscaris. Jest naprawdę wyborne!

Wina białe

Najpopularniejszymi odmianami winogron, z których produkuje się białe wina w województwie świętokrzyskim są:

Wina czerwone

Z kolei wina czerwone najczęściej tworzone są ze szczepów:

Ile wina powstaje z jednego krzewu winorośli w Polsce

Zapewne tak jak my nie raz zastanawiałeś się nad tym, ile wina można wyprodukować z jednego krzewu winorośli w Polsce. Dzięki uprzejmości właścicieli Winnicy TERRA w Malicach Kościelnych koło Opatowa możemy Ci zdradzić, że z jednego krzewu winorośli można uzyskać średnio 2 kg winogron. Te po odszypułkowaniu, wytłoczeniu miazgi w celu uzyskania moszczu, a następnie odseparowaniu osadów i po odleżakowaniu dają około 1, 25 litrów wina. To z kolei przekłada się na około 10 kieliszków wina, którymi możesz się uraczyć.

Kalendarz polskiego winiarza

Zawód winiarza kojarzony jest z sielankowym obrazem winnic, dojrzałych owoców i ludzi zbierających winogrona do pięknych wiklinowych koszy. Wbrew powszechnie panującym opiniom, że winiarz przez większą część roku odpoczywa, bo w polu samo mu rośnie prawda jest zgoła inna. Jego praca trwa przez cały rok i do łatwych nie należy. Jak zatem wygląda kalendarz pracy polskiego winiarza?

Kiedy jechać do winnicy

Patrząc na powyższy napięty i urozmaicony kalendarz pracy winiarza jak zatem wybrać najdogodniejszy czas na wizytę w świętokrzyskiej winnicy, tak aby było ciekawie? Najlepszym okresem na zwiedzanie świętokrzyskich winnic jest druga połowa maja, a także koniec sierpnia, wrzesień, październik, czyli tuż przed lub w trakcie winobrania oraz miesiąc listopad.

Maj to pierwsza okazja do skosztowania win z poprzedniego rocznika. Winnice Sandomierskiego Stowarzyszenia Winiarzy początkiem maja zapraszają na Dni Otwartych Winnic na Sandomierskim Szlaku Winiarskim.  Z kolei winnice zrzeszone w Świętokrzyskich Winnicach podczas „Nocy Muzeów” kuszą wieczornym i nocnym zwiedzaniem, podczas którego przy świetle księżyca możesz zapoznać się z pracą winiarza i skosztować win przy ognisku lub romantycznej kolacji. W pierwszy weekend sierpnia w Busku Zdroju odbywa się „Świętokrzyski Festiwal Wina” na który przyjeżdżają producenci najlepszych świętokrzyskich winnic oraz lokalni wytwórcy najsmaczniejszych regionalnych przekąsek (serów, miodów, dżemów, soków itp.). Lato sprzyja także indywidualnemu lub grupowemu zwiedzaniu regionalnych winnic i winiarni połączonych z degustacją wina w klimatycznych salach degustacyjnych z widokami na zapierające dech w piersiach zbocza dolin rzek czy wygrzane słońcem stoki świętokrzyskich wzgórz. Latem gestorzy organizują także wieczory panieńskie, małe przyjęcia, urodziny, pikniki czy romantyczne kolacje o zachodzie słońce. Przy niektórych winnicach jak. np. Winnicy Sandomierskiej możesz również przenocować, by o świcie zachwycić się cudownym wschodem słońca. W 2022 roku w Rytwianach odbył się III Ogólnopolski Festiwal Winiarzy i Karpiarzy. Był też piknik – Lato Świętokrzyskich Winnic w Winnicy Fodymskich.

Koniec września i początek października to wyjątkowa okazja, aby wybrać się do winnicy na winobranie. W zbieraniu winogron możesz wziąć udział osobiście np. w Winnicy TERRA lub tylko podejrzeć, jak winiarze pracują w winnym polu. W tym drugim przypadku jest tylko jedno małe ale… musisz wstać, skoro świt! Z kolei w połowie listopada odbywają się liczne Dożynki Winiarskie oraz Święto Młodego Wina, gdzie na wzór francuski, czeski czy niemiecki możesz skosztować sfermentowanego młodego napoju Bogów. Święto Młodego Wina niektóre winnice organizują lokalnie. Najhuczniej obchodzi się je jednak w Sandomierzu. To coroczne spotkanie pasjonatów wina gronowego z lokalnymi winiarzami, które tradycyjnie odbywa się w królewskim mieście w trzeci weekend listopada. Jest ono podsumowaniem całorocznej pracy winiarzy tego regionu. Zgodnie z tradycją do współpracy włączają się także restauratorzy oraz hotelarze z Sandomierza i okolic a także producenci produktów lokalnych i tradycyjnych.

Enoturystyka – polecane świętokrzyskie winnice

W województwie świętokrzyskim znajdziesz ponad 40 zarejestrowanych winnic. Enoturystyka skupia się głównie wokół Sandomierskiego Szlaku Winiarskiego i trasy Świętokrzyskie Winnice. Musisz wiedzieć o tym, że część winnic w regionie działa jednak samodzielnie, a inne wciąż powstają, by za kilka lat zebrać swoje winne plony. W tym krótkim artykule nie jesteśmy w stanie opisać ich wszystkich więc skupimy się na dwóch zrzeszonych w Świętokrzyskich Winnicach, które osobiście udało nam się odwiedzić i które szczególnie Ci polecamy.

Winnica Sandomierska, Góry Wysokie k. Sandomierza

Winnica Sandomierska swoimi korzeniami sięga roku 1937, kiedy to Marceli Borkowski prowadził tu 3 -hektarową plantację winogron deserowych. Dzięki niej stał się  on w tej dziedzinie pionierem na ziemi sandomierskiej. Niestety późniejsze ochłodzenie klimatu i zawirowania polityczne sprawiły, że winnica na długie lata zniknęła. Po śmierci winiarza zarosła leszczyną, ale nigdy nie popadła w zapomnienie. W pamięci jego prawnuka Marcelego Małkiewicza nadal żyła. I to dzięki niemu i jego żonie Monice po wielu latach ponownie odżyła już nie jako plantacja win deserowych a winorośli na wino. Po ukończeniu studiów ogrodniczych w Krakowie Ci młodzi i pełni pasji ludzie z głową pełną marzeń wrócili na prowincję i stworzyli fantastyczne miejsce, którego sercem jest przepięknie położona winnica. Rzędy kolorowych winorośli wspinają się tu na okoliczne pagórki, po czym stromo opadają w dół do malowniczej doliny, którą zdobi okazała lessowa skała zwana „Piaskownią”. To dzięki niej dowiesz się na czym tak naprawdę rośnie sandomierska winorośl. Ta porowata wapienna skała to naturalny filtr. Jeśli do tego dorzuci się słońce, panujący tu specyficzny mikroklimat oraz pasję i ogromne zaangażowanie właścicieli winnicy to wychodzi z tego wyborne, polskie wino Sandomirius!

W Winnicy Sandomierskiej możesz spędzić cudowny weekend wypełniony relaksem i zwiedzaniem winnicy, podczas którego poznasz wyjątkową historię tego miejsca, tajniki pielęgnacji winorośli jak również skosztujesz produkowanego tu wina. Degustacja obejmuje 5-6 rodzajów wybornego trunku (wino białe, czerwone i różowe) wraz z deskę lokalnych Serów sandomierskich od Dziedzica, które w pobliskiej wsi Drygulec produkuje Tata Marcelego. Oprócz winnicy i winiarni atrakcją są tu także wykute w lessowej skale piwniczki, malowniczy staw zasilany podziemnymi źródłami, nad którym możesz odpocząć w leżaku z lampką wina. Od strony lasku zbiornik graniczy z rzeką Opatówką, nad którą zbudowano pomost i ławeczki.

Jakby tego było mało na terenie gospodarstwa w pobliskim leszczynowym sadzie znajduje się 10 uli. Produkowany w nich miód wykorzystywany jest do przygotowywania posiłków dla gości oraz do degustacji, a pod „Piaskownią”, która kryje w sobie zachowane do dzisiaj piękne muszelki, małe skamieliny i pozostałości po morenach kamienistych właściciele stworzyli pole kempingowe ze stanowiskami dla kamperów. Noc możesz tu również spędzić w trzech przytulnych apartamentach gościnnych ulokowanych na piętrze starego, lecz gruntownie wyremontowanego domu z 1918 roku.

Co oferuje winnica:

Zwiedzanie winnicy:

Zwiedzanie winnicy i winiarni połączone z degustacją win oraz serów sandomierskich w sezonie letnim (od końca kwietnia do końca września) trwa około godziny i odbywa się w dniach:

W sezonie od października do kwietnia zwiedzanie winnicy i winiarni wraz z degustacją win oraz serów sandomierskich odbywa się po wcześniejszym kontakcie telefonicznym z właścicielami.

 Cennik:

 Kontakt:

Winnica TERRA, Malice Kościelne k. Opatowa

Terra, czyli Ziemia!  A ta lessowa, pomiędzy Opatowem i Sandomierzem, jak żadna inna w Polsce fantastycznie nadaje się do uprawy winorośli. Wszystko zaczęło się od… podróży połączonych z enoturystyką. Nie na darmo mówi się, że zagraniczne wyjazdy kształcą, poszerzają horyzonty i rozbudzają pasję. Pomysł na stworzenie Winnicy TERRA narodził się nie gdzie indziej jak w Ameryce Południowej. To od urugwajskich winiarzy Michał i Maciek zaczerpnęli pierwszych porad dotyczących produkcji wina i postanowili przenieść je na malownicze tereny Doliny Opatówki. Udało im się to znakomicie! Pierwsze nasadzenia zrobili tu w 2014 r. Testowo zasadzili kilkadziesiąt deserowych krzaków winorośli. Obecnie uprawiają 8 odmian: 5 białych i 3 czerwone oraz blisko 20 000 sadzonek i z otwartymi rękoma przyjmują wszystkich zapalonych enoturystów.

Winnica TERRA to miejsce nastawione na uprawę ekologiczną, bez zbędnej chemii i dodatków. Jak mówią jej właściciele wino potrzebuje cierpliwości by nabrało smaków i aromatów. Dlatego w winiarni działają powoli, a większość prac wykonywana jest tam ręcznie po to by mieć kontrolę nad rozwojem, uprawą winorośli i tym co zamykane jest butelce. Winnica jest całkowicie otwarta dla turystów. Możesz ją zwiedzać samodzielnie z mapką w ręku lub zarezerwować zwiedzanie z winiarzem, które kończy się degustacją win. Oprócz 8 hektarów terenu, z czego ponad 4 ha to rzędy winorośli, między którymi możesz spacerować do woli na terenie winnicy znajdziesz również strefę relaksu z leżakami, Food Truckiem i małą przeszkloną altaną Bistro, ogrody ziołowe oraz ponad hektar lessowych wąwozów biegnących po bokach winnicy.

Maciek i Michał w sezonie letnim organizują: „Piknik na winnicy”, „Wino o zachodzie słońca” czy „Kolację nocy letniej” – odbywają się one w altanie na szczycie winnego wzgórza z przepiękną panoramą na zachodnią część doliny rzeki Opatówki i Góry Świętokrzyskie. Jesienią tak jak my możesz wziąć udział w winobraniu. Trwa ono niemal cały dzień i obejmuje zwiedzanie winnicy z winiarzem, szkolenie ze zbierania winogron no i oczywiście zbiory. Każdy z uczestników winobrania otrzymuje wiaderko, do którego zbiera po około 10 kg owoców. Kosze wypełnione po brzegi winogronami trzeba na koniec znieść na dół wzgórza, aby poddać je procesowi wyciskania i tłoczenia w specjalnych prasach. Możliwość spróbowania pełnych słodyczy winogron oraz wytłoczonego własnoręcznie soku to najlepsza nagroda za ciężką pracę. Winobranie organizowane w Winnicy TEERA połączone jest z degustacją win (8 rodzajów: białe, pomarańczowe, różowe i czerwone) i lokalnych serów oraz przepysznym wspólnym lunchem, a to wszystko w zapierającej dech w piersiach malowniczej scenerii.

W połowie listopada na terenie winnicy organizowane jest Święto Młodego Wina i „Weekend Za Pół Ceny”. Jak widzisz każdy miesiąc to inna część życia winnicy. Kiedy tam nie pojedziesz na pewno będzie to bardzo ciekawe enoturystyczne doświadczenie.

 Co oferuje winnica:

Zwiedzanie winnicy:

Winnicę zwiedzać możesz samodzielnie lub z winiarzem. Opcja samodzielnego spaceru po winnicy jest darmowa. Otrzymasz mapę winnicy z zaznaczonymi najważniejszymi punktami i będziesz ją zwiedzał po wyznaczonej trasie.

Zwiedzanie winnicy w winiarzem odbywa się po uprzedniej rezerwacji telefonicznej lub online i obejmuje spacer po winnicy, podczas którego Maciek lub Michał opowiedzą Ci o uprawie winorośli, historii winnicy, tajnikach produkcji wina. Na koniec udasz się na degustację 3 lokalnych win. Dodatkowo w winnicy organizowane są:

Cennik:

Kontakt:

Enoturystyka świętokrzyska – inne winnice

 Z racji tego, że na terenie województwa świętokrzyskiego działa wiele innych ciekawych winnic podrzucamy Ci na nie namiary. Być może zechcesz odwiedzić je wszystkie przy okazji swojej enoturystycznej wyprawy.

 Świętokrzyskie Winnice

Winnice na Sandomierskim Szlaku Winiarskim

Inne winnice wyżej nie zrzeszone

Jeśli byłbyś zainteresowany poznaniem innych ciekawych szlaków na terenie województwa świętokrzyskiego odsyłamy Cię do portalu i aplikacji Świętokrzyskie Szlaki. Znajdziesz tam opisy atrakcji turystycznych wraz z galeriami zdjęć oraz szereg innych przydatnych informacji.

Sery sandomierskie

Na koniec chcieliśmy jeszcze pokrótce wspomnieć o serach. Jak wiadomo są one świetnym dodatkiem do win. Na terenie województwa świętokrzyskiego prężnie działają lokalni producenci, którzy z ogromną pasją parają się produkcją tradycyjnych lokalnych serów. Jednym z nich jest Pan Mariusz Małkiewicz – „Dziedzic” produkujący pyszne sery sandomierskie podpuszczkowe z mleka krowiego. Jak sam głośno przyznaje wytwarzaniem serów zajął się na prośbę swojego syna – Marcelego Małkiewicza, który prowadzi wspomnianą wyżej Winnicę Sandomierską. Serów sandomierskich od Dziedzica możesz skosztować w tejże właśnie winnicy lub udać się na degustację do serowarni Pana Mariusza mieszczącej się we wsi Drygulec nieopodal Sandomierza.

Bezsprzeczną perełką w całej jego produkcji jest „Polski ser Krzemień Pasiasty”, który powstał na pięćdziesięciolecie wykorzystania krzemienia pasiastego w biżuterii artystycznej przez lokalnego sandomierskiego artystę Cezarego Łutowicza. Swoim wyglądem ser przypomina ten szlachetny kamień i z lampką wina smakuje wyśmienicie!

Zwiedzanie serowarni połączone z degustacją Serów Sandomierskich oraz kieliszkiem wina z Winnicy Sandomierskiej jest możliwe dla grup zorganizowanych powyżej 10 osób. Podczas zwiedzania serowarni Dziedzic opowiada, jak powstają sery oraz jak dobierać je do potraw i łączyć z winami. Na miejscu znajduje się także sklep, w którym możesz zakupić sery. Dostępne są one również w sklepach na sandomierskiej starówce w tym w Winiarni „Świętokrzyskie Butelki” na ul. Sokolnickiego 2.

 Cennik:

Kontakt:

Post powstał we współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Świętokrzyskiego.

Zapisz się na nasz newsletter (zero spamu, tylko informacje o nowych artykułach). Otrzymasz również zestaw gratisów, w tym e-book "Jak zorganizować wymarzoną podróż"!

Czy wiesz, że...

Jeśli zarezerwujesz nocleg na bookingu z naszego linka to my dostaniemy z tego niewielką prowizję, a Ty i tak zapłacisz tyle samo. Wszystkie artykuły, które są na naszym blogu są dostępne za darmo (to się nigdy nie zmieni!), więc rezerwacja z naszego linka może być formą podziękowania za przekazywane treści.

Exit mobile version